İtfaiye teşkilatları, bütün dünyada kurumsallaşmış en yaygın acil durum örgütleridir. İlk kurulduklarında yangınla mücadele gibi sınırlı bir görev alanına sahipken, günümüzde her türlü arama kurtarma faaliyetleri, acil durum koordinasyonları ve hizmetleri, tehlike önleyici faaliyetler ile halkın acil durumlara karşı eğitimi gibi daha kapsamlı çalışmalar yürütmektedir. Bu faaliyetlerin yerine getirilebilmesi için; iyi organize olan, kalifiye elemanlara sahip, çağın teknolojilerine uygun araç ve gereçlerle donatılan ve dinamik yapıya sahip modern teşkilatlara ihtiyaç vardır.

 İtfaiye teşkilatı, yerel bölgesel ya da ulusal düzeyde örgütlenebilir. Ülkenin idari yapısı, bu örgütlenmenin nasıl olacağı konusunda belirleyicidir. Ayrıca itfaiye hizmetlerinin finansmanın nasıl sağlanacağı da bir başka belirleyici faktördür. İtfaiye hizmetini gerektiren risklerin varlığı, bütün dünyada itfaiye teşkilatına ayrılacak kaynak noktasında etkileyici bir unsurdur. Bu bağlamda itfaiye teşkilatının organizasyon yapısı ve finansmanı toplumdan topluma farklılık göstermektedir. Ancak itfaiye teşkilatının kendisinden beklenen misyonunu yerine getirebilmesi için gerekli olan ihtiyaçlar, bütün dünyada benzerlik göstermektedir. İtfaiye personeli, personelin eğitimi, kullanılan temel araç ve gereçler, iletişim sistemleri itfaiye binaları ve yönetimleri tüm itfaiye teşkilatlarının ortak özellikleridir.

Türkiye’de merkezi olmayan model ile itfaiye hizmetlerinin sunumu gerçekleştirilmektedir.
Bu modele göre itfaiye teşkilatlarının kurulmasında ve hizmetin yürütülmesinde bütün sorumluluk yerel yönetimlere aittir. Bu durum 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14. maddesi
ile de hüküm altına alınmıştır. 5393 Sayılı Kanun’un 52. maddesinde itfaiye hizmetlerinin
kesintisiz olarak yürütüleceği belirtilmektedir. Bu kapsamda çıkarılan Belediye İtfaiye Yönetmeliği belediye itfaiye teşkilâtının kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını, itfaiyecilerin
niteliklerini, görevde yükselme ve mesleki eğitimlerini, kıyafetlerini, kullanacakları araç, teçhizat ve malzeme ile denetim usul ve esaslarını düzenlemektedir.

 Büyükşehir olan illerde itfaiye teşkilatı diğer illere göre daha farklı şekillenmektedir. 5393 Sayılı Belediye Kanunu’na tabi olan il ve ilçe belediyeleri kendi sınırları için itfaiye teşkilatı kurmakla görevli iken, 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’na tabi olan büyükşehir belediyeleri, bünyesindeki merkez ve çevre ilçeleri de kapsayacak şekilde itfaiye hizmetlerini planlamak ve uygulamakla yükümlüdür.

Bu durum Türkiye açısından itfaiye hizmetlerinin sunumunda iki farklı uygulama ortaya çıkarmaktadır. Büyükşehirlerde itfaiye belediye teşkilatı içerisinde daire başkanlığı seviyesinde
konumlanırken, diğer il ve ilçelerde müdürlük seviyesinde faaliyet yürütmektedir. Belediyeler, hayati öneme haiz birçok görevi itfaiyeler ile yerine getirmektedir.

İtfaiyecilik, yangın söndürmeden arama-kurtarmaya, denetimden eğitime oldukça geniş bir alanda gerçekleştirilmektedir. Bu hizmetlerin yerine getirilebilmesi için her şeyden önce nitelikli itfaiyecilere ihtiyaç vardır. Belediye İtfaiye Yönetmeliği’nde itfaiyeci; “ifade edilen işleri, yeterli mesleki eğitimden geçirilmek suretiyle bireysel olarak veya bulunduğu ekip içinde sorumluluk alarak, her türlü yangın söndürme, kurtarma, tahlisiye ve ilkyardım çalışmalarını, en kısa zamanda ve en iyi şekilde yürütme bilgi ve becerisine sahip olarak yapabilen nitelikli kişi” olarak ifade edilmektedir.

İtfaiye personelinin yapmış olduğu müdahale insan hayatını doğrudan ilgilendirdiği için itfaiyecilik mesleği fiziksel yeterlilik, güçlü bir psikoloji, çabuk karar verebilme, dikkat ve titizlik gibi bir takım özellikler gerektirir.